Nesta nova edición do Observatorio tratamos de dar resposta aos problemas que se identificaron na primeira edición, polo que se explora, por unha banda, en que medida a sociedade valora e está disposta a remunerar o traballo autoral e editorial da cultura escrita e que papel cre que debería desempeñar a Administración pública. E, por outra banda, a partir do concepto de disonancia cognitiva, explorar as xustificacións e os nesgos que a tecnoloxía utiliza e que dirixen os consumidores cara á pirataría de contidos editoriais.
Este estudo foi levado a cabo por Qbo Investigación y Estrategia a partir de grupos de traballo e enquisas.
Este estudo foi levado a cabo por Qbo Investigación y Estrategia a partir de grupos de traballo e enquisas.
1O valor do traballo autoral
e editorial na cultura escrita
Este estudo analiza cales son os valores que os cidadáns outorgan aos contidos editoriais nas súas diferentes manifestacións e polos distintos tipos de reutilizacións que se fan destes e o papel que os cidadáns cren que debería desempeñar a Administración pública.
A cultura escrita, un ben valorado pola sociedade
A sociedade valora moi positivamente o traballo de autores e editores porque son unha garantía da calidade e credibilidade dos contidos, e prefire os seus materiais aos producidos por outros axentes.
92 %O 92 % dos consultados identifica o autor e o editor como a garantía de calidade e de credibilidade do contido, tanto nos libros como nos xornais, as revistas e as partituras.
Do colectivo autoral destacan:
- A experiencia vital e profesional.
- A investigación e documentación.
- O tempo investido.
- O estilo de escrita.
Do colectivo editorial:
- O labor de análise de mercado.
- A escolla dos temas e dos autores.
- O rigor e a calidade.
- A actividade comercial.
A cultura escrita, un ben esencial para o desenvolvemento
RECURSO TRANSFORMADOR
A cultura escrita enriquece o individuo con coñecemento, creatividade e capacidade crítica; e a sociedade, con liberdade, tolerancia e avance cultural.
Os beneficios derivados da cultura escrita concrétanse en dous planos complementarios:
- Para o individuo
- Para a sociedade
-
Para o individuo
É a base do coñecemento.Fortalece o pensamento crítico e protexe contra a manipulación.É un vehículo de aprendizaxe e progreso persoal e profesional.Supón unha parte esencial da cultura e a educación.Transmite valores.Estimula a creatividade e o enxeño. -
Para a sociedade
É máis crítica e libre.É máis tolerante, respectuosa, cívica e xusta.É máis culta e evolucionada.É máis rica no intelectual e no material.Presenta un maior futuro.
RECURSO VERSÁTIL
A cultura escrita dá resposta ás necesidades de coñecemento, información e entretemento da sociedade e adáptase ás súas expectativas e demandas, con especial incidencia no mundo educativo e no laboral.
Atributos destacados polos cidadáns
Enriquecerme como persoa.
Medrar intelectualmente.
Ter educación e cultura.
Vivir outras experiencias e evadirme.
Fomentar a imaxinación, inspirarme, estimularme.
Axudarme a pensar por min mesmo e desenvolver unha mentalidade crítica.
Mellorar na comprensión e entendemento dos temas.
Medrar profesionalmente.
Distraerme, entreterme, divertirme
RECURSO DE CALIDADE E VERACIDADE
A cultura escrita desempeña un papel chave na sociedade como fonte de coñecementos e informacións veraces e de calidade que melloran os procesos educativos e profesionais.
Os atributos que os públicos consultados máis salientan dos materiais editoriais son a súa calidade e veracidade. Consideran que proporcionan contidos e información ben fundamentados e fieis á realidade, o que facilita o coñecemento e evita a desinformación.
Ademais, valoran o uso dun criterio e linguaxe acaídas, que contribúen á claridade e accesibilidade dos temas tratados. Estes materiais son tamén apreciados pola súa capacidade para estruturar e guiar o proceso de ensino no ámbito docente pois facilitan a aprendizaxe e melloran a comprensión e o desenvolvemento dos estudantes e profesionais.
O papel da Administración
É precisa unha Administración pública que valore e respecte os dereitos de propiedade intelectual
Importancia da protección da propiedade intelectual
Existe un amplo consenso na sociedade sobre a importancia dos dereitos de propiedade intelectual e a necesidade de as Administracións públicas se involucraren na súa protección e respecto.
93,97 %
O 93,97 % dos consultados considera importante a propiedade intelectual para o desenvolvemento da sociedade.
87,57 %
O 87,57 % dos consultados considera preciso que a Administración pública lidere o recoñecemento e respecto dos dereitos de propiedade intelectual.
RAZÓNS PARA APOIAR OS AUTORES E EDITORES
A Administración pública que inviste nos autores e editores mellora a sociedade, asegura o futuro, impulsa a educación e o progreso profesional e fortalece a reputación do sector público.
As razóns polas que os consultados consideran que o sector público debería interesarse pola cultura escrita e investir nos autores e editores de contidos editoriais son as seguintes:
ACCIÓNS DE APOIO Á CULTURA
A cultura escrita é o noso patrimonio cultural e debe ser fortalecido e protexido pola Administración pública, pois é a nosa garantía de futuro como individuos e como sociedade.
2Coñecer o pirata e as súas motivacións
Dado o incremento da pirataría nos últimos anos, no Observatorio levouse a cabo un estudo que favoreza a comprensión en profundidade dos argumentos que esgrimen os consumidores piratas para xustificaren esta actividade ilícita, así como os nesgos que a tecnoloxía explota neste contexto, co obxectivo de, partindo dos resultados extraídos, poder deseñar unha estratexia que axude a combater esta práctica ilícita desde a súa raíz cognitiva.
80 %O 80 % dos consumidores considera que é o mesmo piratear un libro dixital que roubalo fisicamente, aínda así, o roubo dixital de contidos continúa medrando.
A pirataría, unha práctica moi estendida
Este novo estudo corrobora que a pirataría de contidos editoriais está amplamente estendida e normalizada a pesar das opcións legais dispoñíbeis:
67,50 %dos consumidores de publicacións editoriais faino a través de canles ilícitas, existindo diferentes niveis de conciencia sobre a pirataría.
Analizando este tipo de accesos, existen dous tipos de piratas:
Non consciente:
Accede aos contidos desde canles susceptíbeis de seren accesos piratas (o 40 % da poboación que consome de xeito ilícito contidos editoriais).
Consciente:
É o pirata en sentido estrito. Sabe distinguir que contido é pirata e, aínda así, accede ilegalmente (o 60 % da poboación que consome de xeito ilícito contidos editoriais).
Para loitar contra a pirataría, é preciso, primeiro, informar ao pirata non consciente de que está desenvolvendo unha actividade ilícita e, segundo, é necesario axudar ao pirata consciente a mudar a súa maneira de pensar. Neste último caso, é preciso desenvolver unha estratexia que teña en conta as xustificacións que proporcionan estes usuarios, así como os nesgos cognitivos que hai detrás delas.
A viaxe da pirataría
A viaxe do pirata de publicacións editoriais consiste en buscar, descargar e, ás veces, compartir, contidos editoriais ilegalmente para logo lelos en formato dixital.
Xustificacións da pirataría
Os consumidores xustifican a pirataría de contidos editoriais, producida pola disonancia cognitiva, ao minimizaren o conflito entre a súa acción ilegal e a súa ética ou moral, ao crer que non teñen o coñecemento necesario para actuar doutro xeito, que non existen medidas efectivas contra a pirataría ou que as consecuencias son mínimas.
Estas xustificacións clasificáronse en 9 grupos:
Tecnoloxía:
Facilítame piratear máis libros (o 74,3 % dos consultados).
Prezo:
Os contidos orixinais son moi caros, do contrario, pagaría por eles(o 49,50 % dos consultados).
Escusas normativas e legais:
Non hai campañas de concienciación, non se identifica o contido pirata, é lexítimo acceder ao contido se está en internet, non se adaptan ás novas formas de consumo (o 39,7 % dos consultados).
Cultura escrita:
Facilítame o acceso a ela, democratiza a cultura escrita (o 48,4 % dos consultados).
Practicidade:
Xa non está dispoñíbel en tendas, evito pagar por algo que logo non me guste, etcétera (o 38,4 % dos consultados).
Impunidade e falta de consecuencias:
É pouco probábel que teña consecuencias (o 34 % dos consultados).
Valor do contido dixital:
O dixital ten menos valor porque non é un obxecto físico, descargo máis contidos dos que leo (o 30,1 % dos consultados).
Sensacións estimulantes:
Divírtome; cada vez tento piratear máis contidos, é adictivo; compartir contidos escritos dixitais gratuitamente por WhatsApp, Telegram ou redes sociais dáme prestixio (o 20 % dos enquisados).
Repercusión sobre o autor:
Pirateo máis se non coñezo o autor da obra; beneficio o autor porque promociono a obra; non prexudico economicamente nin o autor nin o editor (o 17,40 % dos consultados).Nesgos cognitivos, tecnoloxía e pirataría de contidos editoriais
Os nesgos que máis inflúen na pirataría de contidos editoriais son aqueles que facilitan a xustificación do comportamento, os que reforzan a percepción de que é unha práctica común ou aceptada e os que minimizan a percepción das consecuencias negativas ou a necesidade de considerar as implicacións éticas e legais.
Identificáronse unha serie de nesgos cognitivos que afectan ás xustificacións da pirataría da cultura escrita:
3Zoom: intelixencia artificial xenerativa
Clave na cultura escrita, onde se require dun mercado dixital equilibrado e ético
A Unión Europea regulou por primeira vez a intelixencia artificial. O texto legal aprobado aplicarase de xeito gradual desde agosto de 2024 até 2027 co obxectivo de favorecer un desenvolvemento seguro e respectuoso cos dereitos fundamentais.
Desde o punto de vista da propiedade intelectual, esta normativa exixe transparencia no uso de materiais protexidos e tamén na identificación de materiais xerados por IA, aínda que proporciona unha protección mínima aos dereitos dos autores cuxas obras se utilizan no adestramento destes modelos.
Riscos
- Falta de remuneración
- Desvalorización creativa
-
Falta de remuneración
Moitas das empresas que desenvolven IA xenerativa utilizan contidos sen a autorización nin a remuneración pertinente aos seus titulares de dereitos. Isto provoca distorsións no mercado dixital, fomenta a competencia desleal, o que compromete a viabilidade do traballo de escritores, tradutores, xornalistas e editores. -
Desvalorización creativa
A xeración automática de contidos por IA presenta riscos para a sociedade polas dificultades para diferenciar entre obras orixinais e xeradas. Isto supón unha ameaza á sostibilidade do sector, xa que devalúa a creatividade humana e debilita os dereitos de autor. Ademais, os nesgos cognitivos que desenvolven os contidos producidos por IA poden influír aínda máis negativamente nas crenzas e valores da sociedade.
Mercado dixital sostíbel e ético
As Administracións públicas deberían fomentar medidas que garantan un mercado dixital sostíbel, que fomente a competencia entre empresas desenvolvedoras de IAX, a protección dos datos dos titulares de dereitos afectados, así como os seus dereitos de propiedade intelectual, a través de sistemas de licenciamiento, e, por suposto, a creatividade humana.
4Solucións
A Administración debe protexer a cultura escrita, que é o noso patrimonio, a nosa garantía de futuro como individuos, como sociedade e como país. Achega riqueza no ámbito educativo e desenvolve habilidades que aumentan a eficiencia e a competitividade no ámbito profesional. O investimento en cultura escrita por parte do sector público contribúe a mellorar a súa propia imaxe ante a sociedade.
Este apoio debería concretarse nos seguintes aspectos:
Definir políticas públicas co fin de recoñecer social e economicamente os contidos editoriais de calidade e os dereitos de propiedade intelectual dos seus autores e editores, tanto no ámbito educativo como no profesional, for no mundo analóxico ou no dixital, incluíndo a IAX.
Desenvolvemento de campañas efectivas contra a pirataría de contidos editoriais, que teñan en conta as xustificacións que os cidadáns dan para levar a cabo estas accións ilícitas e os nesgos cognitivos que a tecnoloxía explota.
Educar e formar en boas prácticas sobre a propiedade intelectual cos recursos existentes en todos os ámbitos da sociedade, especialmente na comunidade educativa.
Iniciativa promovida por
2025 © Centro Español de Derechos Reprográficos